Çatı Sözlüğü
A’dan Z’ye çatı ile ilgili bütün terimleri yazımızda bulabilirisiniz.
Ahşap çatılarda, dikme üstlerine ve saçak boyunca yerleştirilen, mertekleri taşıyan genelde en az 10x10 cm ölçülerindeki ahşap taşıyıcı elemanı; çelik çatılarda, kirişleri bağlayan saçağa paralel döşenen ve üstündeki çatı kaplama sistemini taşıyan çelik veya sac elemanı.
Genellikle cam tülü, polyester keçe ya da ikisinin birden donatı görevi yaptığı bitüm içeren, üstü mineral kaplı, son kat parçalı çatı kaplama malzemesi.
Duvar parapet, baca gibi yüzeylere kaplanan örtü veya su yalıtım malzemelerini duvar yüzeyine sabitleyen çıtalar.
- Buhar Dengeleyici Örtüler
Buharı kontrollü miktarda geçiren örtüler.
Buhar kesici malzemelerden (bitüm, plastik esaslı veya metal folyolar) üretilmiş örtüler.
Yapıyı atmosfer koşullarından koruyan ve yalıtım sağlayan üst parçası.
Yapıya hava, ışık sağlamak için çatıların mahyaları üstünde mahya boyunca oluşturulan (yükselen) yapılar.
Yapıya ışık sağlamak için çatı düzlemleri üzerine yerleştirilen münferit elemanlar.
Çatılarda aydınlatma, havalandırma amaçlı kullanılan pencerelerdir.
Su ve ısı yalıtım malzemelerinin, buhar kesici veya buhar dengeleyici örtülerin ve son kat çatı kaplama malzemelerinin, “yoğuşma, ısı yalıtımı ve katmanların havalandırılması” prensiplerine göre bir bütün olarak çatıda uygulanma sistemi. Çatı Sistemleri Soğuk çatı ve Sıcak çatı başlıkları altında incelenmektedir.
- Sıcak Çatılar: Çatıyı oluşturan tüm katmanların belirli bir sıra ile sıralandıkları çatılarda, taşıyıcı ve yalıtım katmanları aralarında hava katmanı olmaksızın tek bir kabuk şeklinde oluşturulur. Başka bir deyişle; sıcak çatılarda ısı yalıtım malzemeleri, eğimi oluşturan çatı konstrüksiyon bileşeninin hizasında yer alır.
- Soğuk Çatılar: Eğimli ya da az eğimli çatılarda çatı kaplama örtüsü ile taşıyıcı konstrüksiyon arasında bir hava kütlesinin (katmanının) bulunduğu çatı tipleridir. Soğuk çatılarda, ısı yalıtımı tavan-döşeme üzerine uygulandığından, çatı konstrüksiyonu ısı yalıtımsız bölgede yer almaktadır.
- Düz Çatı: Çatı yüzeylerinin eğiminin az olduğu (< %6 ), kiremit vb. gibi küçük boyutlu örtü malzemesi yerine bütün derzsiz bir malzeme ile örtülüp az bir eğimle suların uzaklaştırıldığı çatı türleridir.
- Eğimli Çatı: Bir konstrüksiyon ile mahyadan saçağa eğim verilmiş olan çatı tipleridir. Eğimli çatılar, az eğimli (%6 -16), orta eğimli çatılar (%20 – 35) ve yüksek eğimli çatılar (%45 ve üzeri) olarak sınıflandırılabilirler.
- Tek Eğimli Çatı: Duvarlar üzerine oturan tekil eğik düzlemlerden oluşur.
- Beşik Çatı (iki eğimli): Bir mahya boyunca iki eğik düzlem birleşir, alınlarda kalkan duvarları yükselir.
- Kırma Çatı (dört eğimli): Basit şekliyle dikdörtgen bir plan üzerine kurulan çatılardır. Dört tarafında ikisi üçgen ikisi eşkenar dikdörtgen çatı yüzeyler görülür. Damlalık (saçak) binanın dört tarafında aynı seviyede dolaşır.
- Mansard Çatı: Çatı arasının kullanımını sağlamak amacıyla kenarlarda yüksek eğimli çatı yüzeyleri, ortada ise daha az eğimli yüzeylerden yararlanılır. Ülkemizde yaygın olmayan bir çatı türüdür.
- Çelik Bağlantı Elemanları
Çelik çatıların yapımında kullanılan elemanlar, düğüm noktalarında birbiriyle çelik birleştirme araçlarıyla birleştirilir.
- Dere İniş Boru Bağlantı Elemanı
Çatılarda yağmur suyunu düşey olarak yüzeyden yağmur iniş borusuna bağlayan elemanlar.
Oturtma çatıda aşıkları taşıyan düşey taşıyıcı elemanlar olup, asma makaslarda üzerine oturan aşığın yükünü yanlamalarla gergiye ileten, gerginin asıldığı ve çekmeye çalışan makas elemanı.
Aynı kotta ya da farklı kotta farklı iki yapının bir arada bulunması sonucu ortaya çıkan derzler.
Çatı konstrüksiyon sistemi içinde yanal hareketleri engelleyen çapraz bağlantı elemanları.
Kırma çatılarda çatı yüzeylerinin 45° açılarla kesiştiği ancak, sırt değil, dere oluşturduğu ara kesitlere yerleştirilen ve merteklerin üst yüzeyleri ile aynı düzeyde bulunan iri bir mertek konumundaki konstrüksiyon elemanı.
Kırma ve mansard çatılarda çatı yüzeylerinin 45°açılarla kesiştiği ara kesitlere yerleştirilen ve merteklerin üst yüzleri ile aynı düzeyde bulunan iri bir mertek konumundaki konstrüksiyon elemanıdır. Eğik mahyanın üzerine mahya kiremiti veya mahya elemanı kaplanır.
Düz (teras) yüzeylerde eğim sağlamak için döşeme üzerine dökülen beton veya şaplardır.
Asma makaslarda yanlamalardan gelen basınç kuvvetlerinin etkisiyle çekmeye çalışan ve makasın açılmasını önleyen makas yapı elemanları.
Çatı arasının veya çatı kaplama katmanının altının havalanması için hava girişi veya çıkışı sağlamak amacı ile konan elemanlar.
Havalandırmalı mahya gibi yerlerde hava giriş çıkışını sağlarken su yalıtımı da yapabilen etek bölümleri kendinden yapışkanlı bantlar.
Yoğuşmanın engellenmesi, kaplama katmanlarının arasının havalanması gibi nedenlerle mahyadan hava çıkışını sağlayacak şekilde tasarlanmış elemanlar.
Bitümlü veya sentetik örtülerde şalumo veya ısı tabancası vasıtası ile alev veya ısı kullanarak zemine ve örtüleri birbirine yapıştırma (kaynatma) işlemi.
Isı kaybını (kışın) veya ısı kazancını (yazın) önlemek amacı ile ısı enerjisinin bir mekândan diğerine geçişini engellemek için organik, inorganik malzemeler kullanılarak yapılan yalıtım
Isı iletim katsayısı 0,065 W/mK değerinden küçük olan malzemeler ısı yalıtım malzemesi olarak tanımlanır.
- Mineral lifli ısı yalıtımı malzemeleri (Camyünü, Taşyünü vb.)
- Mineral ısı yalıtımı malzemeleri (Genleştirilmiş perlit vb.)
- Sert plastik köpük ısı yalıtımı malzemeleri (Taneli polistren (EPS), Çekme polistren (XPS), Poliüretan vb.)
İş Sağlığı ve Güvenliği kavramının kısaltılmış adı.
Tek yüzeyli ve beşik örtüsü çatılarda mahyaya dik doğrultuda çatının iki yanında bulunan, genelde tek yüzeyli çatılar için dik üçgen; beşik örtüsü çatılar için ise ikizkenar üçgen şeklinde olan duvar.
- Kaplama Altı Tahtası / Yüzeyi
Eğimli çatılarda, çatı kaplamasının altında yer alan ve kaplamanın oturtulduğu tahta. Bu tahta kaplama, kendisine dik doğrultudaki mertekler üzerine oturtulur, kalınlığı 2,0–2,5 cm; genişliği de yaklaşık 20 cm’dir. Kaplama tahtaları 45 - 50 cm eksen aralıklı olarak tespit edilmiş ve eğilmeye çalışan mertekler üzerine tespit edilirler.
Aşağıdaki parçalı çatı kaplama malzemelerini ifade eder.
- Kil Kiremit: Eğimli çatılarda sürekli olmayan (bindirmeli) kaplama için kullanılan, katkı maddesi kullanılarak veya kullanılmaksızın hazırlanan kilden, şekil verme (çekme ve/veya presleme yolu), kurutma ve pişirilme işlemleri uygulanarak imal edilen çatı kaplama malzemeleri.
- Beton Kiremit: Doğal kum, çimento, katkı malzemeleri ve renk pigmentlerinden imal edilmiş kiremit tipidir.
- Seramik Kiremit: Sırlanarak veya sırlanmayarak sıcaklık ile pişirilerek sertleştirilip dayanıklılık kazandırılmış kiremitlerdir.
- Metal Kiremit: Kiremit şeklinde formlandırılmış, ana maddesi galvaniz çelik olan parçalı çatı kaplama malzemesidir. -
- Cam Kiremit: Işık almak amacı ile cam, akrilik veya polimer malzemelerden imal edilmiş kiremitlerdir.
- Ahşap Kiremit: Tabii ahşabın yarılmak sureti ile elde edilmiş parçalı kaplama malzemesidir.
Kiremitin yüksek veya alçak bombeli yapısı.
- Kişisel Koruyucu Donanım (KKD)
Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazlar
Aşıklara dik doğrultuda ve bir dikmenin iki yanında bulunarak merteklere kadar uzanan denge elemanları.
Dikdörtgen kesitli çelikler.
Soğuk haddelenmiş sac, alüminyum, çinko gibi metal imalatı.
Çatının en üst sınırı ve aynı zamanda iki saçaktan yükselen çatı yüzeylerinin yatay bir doğru boyunca kesiştiği ara kesitler.
Mahyada merteklerin üzerine oturtulduğu yapı elemanları.
Ahşap çatılarda çatı kaplama sistemlerini taşıyan ahşap taşıyıcı elemanlar.
Çatıların düz ya da eğik yüzeylerindeki yağış sularını toplayan yarım daire, dikdörtgen veya kare kesitli kanallar
- OSB (Yönlendirilmiş Yonga Levha)
Çatı yapısı üzerinde düz bir zemin elde etmek için taşıyıcı sistemin aks açıklığına göre uygun kalınlıkta kullanılan levhalar.
- Tek Kat Panel: Galvaniz sac, alüminyum, çinko, bakır ve kurşun gibi metaller ile çimento, bitüm, plastik esaslı malzemelerden yapılan trapez, sinüzoidal, şekilli ürünler.
- Isı yalıtımlı (sandviç) Panel: iki ayrı katman arasına ısı yalıtımı konularak fabrikasyon olarak üretilen kompozit sistem ürünleri.
- Yerinde Oluşturulan Sandviç Panel Sistemleri: Galvaniz sac, alüminyum, çinko, bakır ve kurşun gibi metaller ile çimento, bitüm, plastik esaslı malzemelerden yapılan trapez, sinüzoidal, şekilli arası ısı yalıtım katmanı konularak oluşturulan sistemlerdir.
- Yerinde Oluşturulan Kenet Kaplama Sistemleri: Galvaniz sac, alüminyum, çinko, alaşımlı çinko, bakır ve kurşun gibi metalleri kenet sistemleri dolaylı tespitleme ile birleştiren; arada buhar dengeleyici/kesici, ısı yalıtım katmanları ve taşıyıcı katmanlar bulunan kaplama sistemleri.
- Parapet Çıkışlı Süzgeçler
Parapetli çatılarda yağmur suyunu parapet dibinden yatay veya eğimli olarak yağmur iniş borusuna bağlayan elemanları.
Silindirik gövdeli, makaslamaya ve delik çevresindeki ezilmeye göre hesaplanan, parçalara açılan deliklere vurulmak suretiyle yerleştirilen çelik birleşim araçları
Çatılarda, çatı yüzeyinin binanın dışına taşan ve çatının en alt sınırını belirleyen bölümü.
Çatı, temel ve zemine temas eden dış duvarlarda suyun yapı elemanına girmesini önlemek amacıyla polimer-kopolimer ve bitümlü malzemelerden üretilen su geçirimsiz yalıtım örtüleri.
Çatılardaki yağmur derelerinden/oluklarından yağmur suyunu uzaklaştırmaya yarayan yapay gözenekli ve dere malzemesi ile uyumlu elemanları.
- Dik İnişli Süzgeçler: Düz (teras) çatılarda yağmur suyunu düşey olarak yüzeyden yağmur iniş borusuna bağlayan elemanlardır.
- Parapet Çıkışlı Süzgeçler: Düz (teras) çatılarda yağmur suyunu parapet dibinden yatay veya eğimli olarak yağmur iniş borusuna bağlayan elemanlardır.
- Tali Taşıyıcı Profil, Elemanlar/ Aksesuarlar
Panel tipi çatı sistemleri oluşturulurken kaplamalar arasında boşlukların oluşturulmasını sağlayan Z profil, ahşap lata, omega profilleri gibi yardımcı profiller.
Mevcut çatı eğim düzleminin parapet, baca, gibi engelle karşılaştığı durumlarda yağmur suyunun engelin yanlarından dolaştırılmasını sağlamak için, çatı eğiminin aksine ters bir eğimle yükseldiği çatı noktalarını tarif eder.
- Yağmur Suyu Taşıma Sistemleri
Çatı sularının uzaklaştırılması için dere, oluk, yağmur iniş borusu, hazne adı verilen genelde metalden (Çelik, Bakır vb.) veya PVC den üretilen malzemelerin tümü.
Oluklardan gelen suyu uzaklaştıran düşey yağmur boruları.
- Su Yalıtımı: Parçalı çatı kaplama malzemeleri altına suyun geçişini engellemek amacı ile serilen buhar geçirimli veya geçirimsiz örtüleridir.
- Isı Yalıtımı: Isı iletim katsayısı 0,065 W/mK değerinden küçük olan malzemeler ile yapılan yalıtımlardır. Bunlar; taş yünü, cam yünü, ekstrüde polistiren (Xps), taneli polistiren (Eps), poliüretan, ahşap yünü gibi malzemelerdir.
Bir çatı makasında babanın yüklerini yanlardaki mesnetlere ileten iki eğik basınç çubuğu.
Süzgeçlerin giriş ağızlarına takılan yaprak gibi yağmur sistemini tıkayacak malzemelerin girmesini önleyen ürünler.
Dikmelerin altına geniş yüzü üzerine yerleştirilen ahşap elemanlar.
Yerinde yapılan sandviç sistem kaplamaların ara katman (ısı yalıtım gibi) mesafelerini oluşturmak ve bu aralıkları çatı bütününde korumak için kullanılan mesafe ve bağlantı elemanları.